Istotę niepełnosprawności stanowi odchylenie od normalnego poziomu funkcjonowania w trzech obszarach:
- biologicznym – zniesienie, ograniczenie lub zaburzenie przebiegu czynności organizmu na skutek uszkodzenia jego narządów,
- indywidualnym – ograniczenie aktywności i działania w podstawowych sferach życia osobistego,
- społecznym – ograniczenie uczestnictwa w życiu społecznym swojego środowiska.
Niepełnosprawność organizmu powoduje więc określone konsekwencje dla funkcjonowania człowieka w sytuacjach życia codziennego, zawodowego i społecznego. Mogą one przyjąć formę utrudnienia, ograniczenia lub uniemożliwienia funkcjonowania na poziomie uważanym za normalny dla człowieka, biorąc pod uwagę jego wiek i płeć. Ocenia się, iż aktywność zawodowa może w pewnym zakresie kompensować osobie niepełnosprawnej ograniczenia wynikające z niepełnosprawności, a tym samym poprawić jakość życia. Aktywność zawodowa poza poczuciem, że jest się potrzebnym innym, daje możliwość samorealizacji. Osoba niepełnosprawna, pracująca, ma znacznie więcej kontaktów społecznych, ma bardziej uregulowany tryb życia oraz posiada większe aspiracje i perspektywy awansu i rozwoju osobistego. Daje też poczucie niezależności materialnej i osobistej i w dużej mierze zabezpiecza przed marginalizacją społeczną. Praca niewątpliwie daje niezależność, a ta koreluje z poczuciem jakości życia. Coraz częściej pojawia się też termin ergoterapia, pojmowana jako terapia pracą. Można przez to rozumieć poprawę jakości życia, poczucie niezależności i samorealizację.
Aktywizacja zawodowa niepełnosprawnych: korzyści
Aktywizacja zawodowa to działania mające na celu pomoc osobom borykającym się z różnorodnymi problemami na rynku pracy, takimi jak zbyt niskie kwalifikacje, brak ofert w zawodzie czy regionie, długotrwałe bezrobocie. Osoby niepełnosprawne, chcące się zatrudnić, mają często jeszcze bardziej utrudnione zadanie. By znaleźć pracę, muszą pokonać wiele trudności. Począwszy od tych związanych z przemieszczaniem się, komunikacją międzyludzką, przez bariery architektoniczne, techniczne, aż po społeczne i wynikające ze stereotypów.
Praca dla niepełnosprawnych jest szansą na aktywne życie, samodzielność finansową i ciągły rozwój. Pozwala stale mieć kontakt z ludźmi, buduje pewność siebie i daje poczucie bezpieczeństwa. Jednocześnie zatrudnienie osoby niepełnosprawnej przynosi wiele korzyści pracodawcy i nie chodzi tu jedynie o mniejsze koszty etatu. To także pozytywny wpływ na wizerunek przedsiębiorstwa, na atmosferę w firmie oraz możliwość pozyskania wykwalifikowanego pracownika, który mimo swoich problemów ze zdrowiem w wykonywaniu obowiązków dorównuje pozostałym członkom zespołu.
Sposoby aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych
PFRON prowadzi i wspiera szereg działań na rzecz aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Są to przede wszystkim:
- Staże – bezrobotni i poszukujący pracy niepełnosprawni mogą odbywać staże finansowane ze środków PFRON-u lub z Funduszu Pracy. Urząd pracy kieruje bezrobotnego na staż do pracodawcy trwający od 3 do 12 miesięcy. W tym czasie stażyście przysługuje stypendium w wysokości 120% zasiłku dla bezrobotnych.
- Szkolenia – formy aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych związane z kształceniem, zdobywaniem nowych kwalifikacji czy umiejętności zwiększają szansę na znalezienie atrakcyjnej pracy. Na szkolenia kierują urzędy pracy.
- Doradztwo zawodowe – doradcy w urzędach pracy pomagają rozpoznać potrzeby osób niepełnosprawnych, odnaleźć ich potencjał zawodowy i określić możliwości na rynku pracy. Doradztwo oferuje też wiele fundacji non profit, których działania w tym zakresie finansuje PFRON.
- Pośrednictwo pracy – niepełnosprawni mogą znaleźć oferty w urzędach pracy i tam też uzyskają pomoc przy przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych. Podobnie jak doradztwo, pośrednictwo również jest przedmiotem działań organizacji pozarządowych.
Poza tym dostępne są ulgi dla niepełnosprawnych, dofinansowania np. rozpoczęcia działalności gospodarczej i pomoc w trakcie jej prowadzenia oraz inne formy finansowego wsparcia.
Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych – efekty
Aktywizacja zawodowa niepełnosprawnych wpływa nie tylko na sytuację samych beneficjentów działań, ale i na całe społeczeństwo. Przede wszystkim ma za zadanie ograniczać marginalizację osób z różnymi dysfunkcjami, udowodnić, że są oni w pełni wartościowymi członkami społeczności.
Niepełnosprawność nie powinna być przeszkodą w znalezieniu zatrudnienia. Niestety, pomimo niskiej stopy bezrobocia, wciąż ogromna grupa ludzi boryka się z problemami na rynku pracy. Bywa, że wynikają one z samego nastawienia niepełnosprawnych, ich obniżonego poczucia własnej wartości i niedoceniania potencjału, który mają. Porównanie wyników Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności publikowanych przez GUS pozwala zauważyć, że na przestrzeni 10 lat sytuacja osób niepełnosprawnych uległa poprawie, o czym świadczy np. wzrost wskaźnika zatrudnienia. Wciąż jednak dysproporcja zatrudnienia między osobami zdrowymi i niepełnosprawnymi jest bardzo wyraźna.
Organizacje wspierające
Biuro pełnomocnika rządu ds. Osób Niepełnosprawnych
Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych sprawuje merytoryczny nadzór nad wykonywaniem zadań wynikających z ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Stanowisko Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych piastuje od 21 listopada 2007 r. Jarosław Duda. Jednostka mieści się w Warszawie przy ul. Nowogrodzkiej 11. Na stronie internetowej biurawww.niepełnosprawni.gov.pl, można dowiedzieć się wielu informacji na temat praw osób niepełnosprawnych – projekty i rozporządzenia ustaw, jak uzyskać status osoby niepełnosprawnej – opisana droga postępowania, informacje dotyczące zatrudnienia os. niepełnosprawnej – zakładanie własnej działalności, adresy zakładów pracy chronionej, zakłady aktywności zawodowej. Jak również wiele publikacji na tematy związanie z niepełnosprawnością.
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
Jednostka istnieje od 1991 roku, PFRON jest funduszem celowym, którego środki przeznaczane są na rehabilitację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych oraz ich zatrudnianie. Na stronie internetowej funduszu www.pfron.org.pl, znaleźć można informacje o programach i zadaniach funduszu na bieżące lata, programach unijnych, możliwości dofinansowania i refundacji zadań. Oddziały PFRON-u, znajdują się w każdym województwie w Polsce.
Polski Związek Niewidomych
Jest to organizacja osób niewidomych i tracących wzrok, dbająca o zaspokojenie ich potrzeb. To skuteczny, kompetentny i niezależny finansowo rzecznik spraw tego środowiska. Pomaga niewidomym i słabowidzącym oraz ich bliskim w adaptacji do nowych warunków życia. Udziela porad i informacji w zakresie rehabilitacji i integracji społecznej. Realizowane są indywidualne i grupowe szkolenia, na których poruszane są problemy min. dot. standardów funkcjonowania osób niewidomych i słabowidzących w Polsce, edukacji społeczeństwa w tym zakresie. Na stronie internetowej www.pzn.org.pl, znajdą Państwo informacja o działaniach i projektach organizacji oraz aktualnościach w tym zakresie.
Polski Związek Głuchych
Jest to organizacja pozarządowa zrzeszająca osoby głuche i niedosłyszące oraz inne osoby związane ze środowiskiem osób głuchych. Celem działania jest pomoc głuchym i niedosłyszącym we wszelkich sprawach życiowych. Zarząd Główny związku mieści się w Warszawie przy ul. Białostockiej 4. Na stronie internetowejwww.pzg.org.pl, można znaleźć adresy oddziałów związku, jak również poradnie zajmujące się wieloaspektową, kompleksową diagnostyką i rehabilitacją dziecka z uszkodzonym słuchem oraz z ewentualnymi, towarzyszącymi wadami słuchu i dysfunkcjami w rozwoju – od urodzenia do momentu ukończenia edukacji na różnych poziomach kształcenia, edukacja i terapia rodziny pacjenta.
Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „START”
Jest to organizacja z wieloletnim środowisku osób niepełnosprawnych. Została powołana dla organizowania i rozwijania powszechnej kultury fizycznej, sportu, rehabilitacji ruchowej, turystyki i wypoczynku wśród osób niepełnosprawnych oraz reprezentowania zrzeszonych w nim organizacji. Głównym motywem działania przy realizacji programów to: nauka poprzez pracę z wykorzystaniem sportu.
Głównymi kierunkami programowymi organizacji są:
- treningi w różnych dyscyplinach sportu dla osób z uszkodzonym w różnym stopniu aparatem ruchu, niewidomych i niedowidzących,
- organizacja Mistrzostw Polski niepełnosprawnych w poszczególnych dyscyplinach sportu,
- przygotowanie reprezentacji Polski do zawodów międzynarodowych, Mistrzostw Europy, Mistrzostw Świata, Igrzysk Paraolimpijskich,
- centralne szkolenie zawodników,
- szkolenie i dokształcanie trenerów, instruktorów, sędziów,
- Promocja nowych dyscyplin sportowych dla osób niepełnosprawnych.
