Podstawowym celem terapii zajęciowej jest umożliwienie ludziom uczestnictwa w czynnościach życia codziennego. Terapeuci zajęciowi osiągają ten wynik, pracując z ludźmi i społecznościami, aby zwiększyć ich zdolność do angażowania się w zawody, które chcą, muszą lub powinni wykonywać, lub modyfikując zawód lub środowisko, aby lepiej wspierać ich zaangażowanie zawodowe.
Zasady terapii zajęciowej:
a) podmiotowe traktowanie pacjenta
b) zalecane czynności w trakcie terapii muszą być możliwe do wykonania przez daną osobę
c) zasada dostępności i stopniowania trudności
d) instruktaż, a objaśnienie wsparte pokazem
e) zasada współpracy z najbliższym otoczeniem
Formy terapii (rodzaje czynników)
a) czynniki czasowe określają czas trwania zajęć z pacjentem lub grupą pacjentów w sensie
całościowym, jak i w rozbiciu na poszczególne fragmenty zajęć;
b) czynniki przestrzenne dotyczą miejsca przeprowadzenia zajęć (szpital, sanatorium dom
pomocy, jaka pracownia, jak wyposażona);
c) czynniki organizacyjne wiążą się z czynnikami czasowymi i przestrzennymi, są jednak
zdeterminowane rodzajem zajęć w formie grupowej, indywidualnej czy frontalnej
(uczestnicy wykonują to samo i tak samo, dla każdego uczestnika jest takie samo
stanowisko).
Środki terapii zajęciowej:
Pod terminem środki z jednej strony rozumie się matreialno-techniczną bazę terapii, a z drugiej stosowane w niej zajęcia.
a) baza materialno-techniczna dotyczy pomieszczeń oraz sprzętu;
b) zajęcia są podstawowym środkiem terapii służącym do realizacji określonych celów.
Podczas wyboru zajęć należy uwzględnić dodatkowe czynniki, takie jak:
✓ specyfika schorzenia i wynikające z niego przeciwwskazania,
✓ stan ogólny i funkcjonalny pacjenta, a zwłaszcza trudności z wykonaniem określonych czynności,
✓ zainteresowanie pacjenta
✓ reagowanie na związane z zajęciami obciążenia fizyczne;
✓ wiek
✓ ewentualne ograniczenia bazy materialno technicznej.
c) metodyczne środki terapii – pokaz, objaśnianie, instruowanie (połączenie pokazu z objaśnianiem), polecanie, zachęcanie, korygowanie, zadania ruchowe i inne środki pomocnicze.
d) dodatkowe środki metodyczne – to sposoby postępowania terapeuty, które ułatwiają uczestnikom terapii wykonywanie określonych zadań:
✓ czynności przygotowawcze -przygotowanie pracowni, programu dla poszczególnych uczestników, stanowisk, narzędzi, materiałów
✓ czynności lecznicze – właściwe wykorzystanie i dobór terapii w celach leczniczych. Współpraca terapeuty z zespołem rehabilitacyjnym.
✓ czynności motywujące
✓ czynności informacyjne – inf. na temat stanu zdrowia, postępów
✓ czynności kontrolne – bieżąca kontrola osiąganych wyników
Metody terapii zajęciowej:
Termin metoda oznacza sposób postępowania (działania) dla osiągnięcia określonego celu.
Wyróżniamy metody:
a) m. reproduktywne charakteryzuje bierna, podporządkowana i wyczekująca postawa pacjenta. Często dotyczy to osób znajdujących się w ciężkim stanie. Metoda polega na odtwarzaniu i powtarzaniu przez ćwiczącego czynności ściśle określonych przez terapeutę (metoda naśladowczo-ścisła) lub na wykonywaniu ściśle określonych zadań (metoda zadaniowo).
b) m. proaktywne charakteryzują już aktywne postawy uczestników w terapii, w zakresie określonego repertuaru zachowań. U podłoża tych metod leży już chęć działania wyrażająca się aktywnością u pacjenta. W metodach tych najczęściej terapeuta pomaga wyborze zadań, a później pełni tylko role instruktora bądź pomaga wykonywaniu zadań.
c) m. kreatywne charakteryzują twórcze postawy rehabilitowanych osób, nastawione m.in. na rozwiązanie problemów. Osoby te w znacznej mierze samodzielnie kierują swoim usprawnianiem, przebiegającym pod opieka terapeuty oraz stosują samokontrolę i samoocenę.
TERAPIA ZAJĘCIOWA W PROCESIE REHABILITACJI
OGÓLNE CELE REHABILITACJI | OGÓLNE CELE TERAPII ZAJĘCJOWEJ |
wyrównywanie kompetencji utraconych funkcji | przełamywanie oporów psychicznych przed włączaniem się w życie społeczne |
adaptacja do zmienionych warunków | poszukiwanie sposobów samorealizacji |
przywrócenie utraconych funkcji | satysfakcja z osiąganych celów usprawniania |
poprawa parametrów sprawności i wydolności | łagodzenie napięć emocjonalnych i postępowanie defrustracyjne |
poprawa cech sprawności fizycznej | wyrobienie wiary we własne możliwości |
kształtowanie umiejętności ruchowych | kształtowanie poczucia niezależności ruchowej |
zapobieganie wtórnym skutkom schorzenia, przyspieszanie regeneracji i sterowanie kompensacją | akceptacja zaistniałego stanu i proponowanej terapii, kształtowanie pozytywnych postaw wobec całego procesu rehabilitacji. |